گروه گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
چکیده
آثار هنری سنتی در دوره های مختلف، به ویژه پس از ظهور فرهنگ غنی اسلام در ایران با توجه به تاکید این آیین بر علم و سواد آموزی و رویکرد مثبت آن در بهره‌گیری از هنر خوشنویسی، از تزیین نوشتاری بسیار بهره برده‌اند. البته استفاده از خط نگاره‌ها صرفاً جنبه‌ی تزیینی نداشته و بیشتر به منظور پیام‌رسانی و نشان دادن جایگاه یک مسئله به کار رفته است. دوره صفویه نیز یکی‌از دوران‌های پررونق و شکوفای هنرهای سنتی ایران است. دو هنر- صنعت قالی‌بافی و فلزکاری در این دوره، هنرهای مطرحی هستند. در این مقاله که با هدف شناسایی جایگاه خط‌نگاره در آثار فلزکاری دوره صفویه تنظیم شده است، نمونه‌هایی از اشیاء فلزی و قالی هایی که دارای خط‌نگاره با محتوای قرآنی هستند از جمله 4 مورد قالی و4 مورد فلز مورد بررسی قرار گرفته و به لحاظ مضمون و جایگاه خط‌نگاره در ترکیب‌بندی اثر و رابطه میان این دو با نوع و کاربرد نمونه بررسی شده است. محتوای آیات به کار رفته در هر دو گونه (قالی و فلز) را بیشتر حجم و اهمیت کاربردی آیه تعیین کرده است. از این رو هنرمند بیشتر از سوره‌های کوچک جزء سی‌ام قرآن و آیه‌الکرسی و آیات کوتاه که پیامی در خود دارد استفاده نموده است. روش گرد آوری مطالب این مقاله روش کتابخانه‌ای است و تنظیم آن با تکیه بر اسناد و به شیوه توصیفی - تحلیلی و مقایسه‌ای صورت گرفته است. اهداف پژوهش:
شناخت نوع مضامین قرآنی به‌کار رفته در قالی‌بافی و فلزکاری صفویه. دستیابی به تمایز و تشابه خط نگاره‌های قرآنی به‌کار رفته در قالی‌بافی و فلزکاری صفویه.
سؤالات پژوهش:
مضامین قرآنی نهفته در خط نگاره‌های قالی و فلز دوران صفویه چیست؟ آیا استفاده از مضامین قرآنی در قالی و فلز بر نوع کاربرد آن، تأثیر داشته است؟
)