گروه هنر، دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
واژۀ بازار از بعد علمی به مفاهیم مختلفی دلالت می‌کند، لیکن در عرف مردم کشور ما منظور از بازار، محل مسقفی است که اصناف مختلف در آن به فعالیت تجاری می‌پردازند. بازار در ایران علاوه بر نقش اقتصادی «به‌ویژه تجاری» همواره در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی کشور نیز نقش موثری ایفا کرده است. بازار سنتی تبریز به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار مسقف خاورمیانه، می‌رود که به عنوان یک اثر تاریخی و هنری ثبت جهانی شود. یکی از اصناف فعال در این بازار، صنف فرش فروشان است که شاید بتوان آن را مهم‌ترین صنف نامید، به همین لحاظ تحت عنوان بازار فرش تبریز – شامل تیمچه‌ها و سراهای متعدد – نامیده می‌شود .این بازار به لحاظ ارزش معاملات و نقش آن در ایجاد اشتغال و نیز به لحاظ سهم بالای فرش در سبد صادرات غیر نفتی ایران از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. به همین دلیل بازار سنتی تبریز – به‌ویژه بازار فرش – از ابعاد مختلف قابل مطالعه است، نظیر بُعد اقتصادی، اجتماعی و بُعد هنری و معماری. در تحقیق حاضر، سراها و تیمچه‌های معروف بازار سنتی فرش تبریز – که در عین‌حال دارای بیشترین مغازه‌های فرش فروشی بود –و وضعیت فرش آن‌ها، نظیر تیمچه مظفریه، سرای امیر، سرای جعفریه، سرای احمدیه و .... مورد مطالعه علمی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که تقریباً هر یک از سراها به‌طور عمده به یک نوع معین فرش اختصاص دارد. دوم اینکه به لحاظ اقتصادی – تجاری، بازار فرش تبریز در تهران و کشورهای اروپائی نیز فعالیت دارد و گاه شعباتی در آن‌ها دارد. همچنین بازار سنتی و فرش تبریز نقش عمده‌ای در حفظ هنر قالیبافی دارد، به‌علاوه معماری و بافت فرهنگی – اجتماعی بازار سنتی فرش تبریز ، به‌عنوان یک سرمایه هنری – اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اهداف پژوهش:
بررسی نقش بازار سنتی فرش دستباف تبریز در وضعیت هنر قالیبافی.
شناخت بخش‌های مختلف بازار سنتی فرش دستباف تبریز.
سؤالات پژوهش:
بازارهای سنتی فرش دستباف تبریز چه نقشی در رونق هنر قالیبافی ایران دارد؟
بازار سنتی فرش دستباف تبریز از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
)