1
گروه فرش دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
2
گروه فرش دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
ایل قشقایی یکی از ایلات مهم ترک‌زبان ایران است. این ایل از شش طایفه دره‌شوری، کشکولی بزرگ، فارسی‌مدان، کشکولی کوچک، عمله و شش‌بلوکی تشکیل شده است. مرکز اصلی این ایل، منطقه فارس است که یکی از مناطق مهم بافت قالی در ایران است .از ویژگی‌های قالی‌های این ایل تنوع زیاد رنگ‌ها، طرح‌ها و نقش‌مایه‌هاست. طرح محرمات یکی از کهن‌ترین طرح‌ها در تهیه فرش‌های ایل قشقایی است. این طرح توسط زنان ایل قشقایی به‌شکل‌های متنوع جهت بیان احساسات و رؤیاهای آن‌ها به تصویر کشیده شده است. این طرح در بین دستبافتههای منطقه قفقاز نیز مشاهده شده است. شباهت‌های طرح و نقش در بین اقوام ایل قشقایی و منطقه قفقاز بسیار زیاد است؛ به‌خصوص در بافته‌های قدیمی‌تر که مربوط‌به زمانی است که مرزهای جنوبی قفقاز و ایران یکی بوده است. پژوهش حاضر به‌روش توصیفی و تحلیل با رویکرد تطبیقی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای و الکترونیکی انجام شده است روش تجزیه و تحلیل اطلاعات بااستعانت از شیوه استدلالی استقراری به انجام رسیده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که با توجه به اینکه بعضی از تیره‌ها از قفقاز به فارس مهاجرت کرده و به ایل قشقایی پیوسته‌اند، شباهت‌ها در هنر و فرهنگ آن‌ها بیشتر نمود می‌یابد. لذا در این پژوهش سعی در جمع‌آوری مجموعه‌ای معتبر از دست‌بافته‌ها با طرح محرمات به تجزیه‌وتحلیل این طرح و نقش می‌پردازد. تحلیل روی 32 نمونه از قالی‌های این مناطق انجام شد. یافته‌های تطبیقی طرح و نقش محرمات بیانگر این است که انواع طرح محرمات (عمودی، افقی، اریب، هندسی) به‌نسبت کم‌و‌زیاد در هر دو منطقه بافته می‌شوند. طرح و نقش در حاشیه و متن دارای وجه اشتراکات زیادی است که در این پژوهش مشخص شده است. اهداف پژوهش:
بررسی مختصات طرح محرمات.
2. شناخت اشتراکات و تفاوت‌های موجود در دستبافتههای منطقۀ قفقاز با ایل قشقایی. سؤالات پژوهش:
1. چگونه می‌توان دستبافتههای با طرح محرمات در ایل قشقایی و منطقه قفقاز را از نظر عناصر ساختاری و نقش مایه های آن ها طبقه بندی کرد
آیا می‌توان معیارهای مشترک و متفاوتی ازنظر طرح، نقش برای دستبافتههای با طرح محرمات ایل قشقایی و منطقه قفقاز تعریف کرد؟
)