بررسی محتوایی و سبکی نگاره های نسخه خطی مقامات حریری مکتب تبریز دوران ایلخانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر حوزه هنر اسلامی

چکیده

نگارگری ایرانی- اسلامی تجلی‌گاه جمال خداوندی است. اصول این هنر ملی در طی سده‌های متمادی به صورت زنجیروار به تکامل و پالایش رسیده است. جلوه‌گاه این هنر کتبی است که امروزه در آثاری (تعداد معدودی) به دست ما رسیده است. در حقیقت بن‌مایه نگارگری ایرانی اسلامی همانا «کتاب» است و این امر نشانه‌ای از تقدس و احترام نسبت به کتاب و نوشتار در دین اسلام است. نخستین سبک منسجم نگارگری ایرانی، مکتب «نگارگری تبریز ایلخانی» یا «مکتب مغول» است. گروهی از نگاره‌های این مکتب ارتباطی مستقیم با دین دارند و جالب آنکه با توجه به تنوع و آزادی دینی در آن دوره از تاریخ ایران، نگاره‌ها نیز تجلی‌گاه قصه‌ها و داستان‌های مذهبی ادیانی چون بودایی، یهودی، مسیحی و اسلام بوده است. از جمله آثار قابل توجه در این دوران، نسخه‌های مقامات حریری است که از نمونه‌های با ارزش آن یکی نسخه نگهداری شده در کتابخانه بودلیان آکسفورد به تاریخ 1337/738 و دو نسخه موزه بریتانیا به تاریخ‌های 1300/700 و 1323/723 است. حاصل بررسی نگاره‌های این 3 نسخه و مقایسه آنها با نسخ خطی مقامات حریری در مکتب بغداد اولیه؛ نمودی عینی از مراحل تکمیل و تلفیق ویژگی‌های نگارگری استفاده بهینه از ویژگی‌های تمدن‌های وارد شده به ایران ( چینی و بیزانسی) می باشد.
اهداف پژوهش:

بررسی محتوایی و سبکی نگاره‌های مقامات حریری دوره ایلخانی.
مقایسه سبک و موضوع نگاره‌های مقامات حریری دوره ایلخانی با نگاره‌های مکتب بغداد اولیه.

سؤالات پژوهش:

چه تعداد از نسخه‌های مقامات حریری در دوران ایلخانی مصور شده است؟
نگاره‌های به دست آمده از لحاظ فرم، محتوا و ویژگی‌های سبکی دارای چه ویژگی‌هایی است؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the content and style of the illustrations of the manuscripts of the Hariri officials of the Tabriz school during the Ilkhanid period

نویسنده [English]

  • Maryam Farasat
Researcher in the field of Islamic art
ابراهیمی حریری، فارس. (1383). مقامه نویسی در ادب فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
افتخار جوادی، علاءالدین. (1363). ترجمه کهن مقامات حریری، تهران: چاول.
بیانی، شیرین. (1371). دین و دولت ایران در عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بینیون، لورنس، ویلکنسون، ج. و.س،گری، بازیل. (1367). سیر تاریخ نقاشی ایران، محمد ایرانمنش، تهران: امیرکبیر.
پاکباز، روئین. (1388). نقاشی ایران از دیرباز، تهران: زرین و سیمین.
تجویدی، علی‌اکبر. (1383). نقاشی ایران، ترجمه عربعلی شروه، تهران: نشر دنیای نو.
حریری، ابومحمد قاسم. (1365). مقامات حریری، به تصحیح علی رواقی، تهران: مؤسسه فرهنگی شهید رواقی.
ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا. (1364). بدیع‌الزمان همدانی، و مقامات نویسی، تهران: اطلاعات.
رایس، دیوی. (1375). هنر اسلامی، ماه ملک بهار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شریف‌زاده، سید عبدالمجید. (1375). تاریخ نگارگری در ایران، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
شمیسا، سیروس. (1377). سبک‌شناسی نثر، تهران: نشر میترا.
عکاشه، ثروت. (1380). نگارگری اسلامی، مترجم: غلامرضا تهامی، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
کنبای، شیلا. (1389). نگارگری ایرانی، مترجم مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
گری، بازیل. (1369). نقاشی ایرانی، عربعلی شروه، تهران: عصر اندیشه.
معین، محمد. (1387). فرهنگ فارسی، ج 5، تهران: انتشارات امیرکبیر.
حاتم، غلامعلی. (1374). نگاهی به هنر نگارگری ایران، فصلنامه هنر، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شماره 18، 10 -18.
هادی، محمد. (1368). مروری بر مکاتب مینیاتور ایران (ا) مکتب تبریز، فصلنامه هنر، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شماره 18، 25-30.