دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران، ایران
چکیده
در طول تاریخ، انسان همواره برای حفاظت خود در برابر تغییرات اقلیمی، به استفاده از منسوجات ازجمله گلیم روی آورده است. تولیدات نساجی در طول هزاران سال از درهم تنیدن الیاف گیاهی شروع و به بافت قالی و پارچه ظریف امروزی انجامیده است. شیوه بافندگی بدون پرز و به اصطلاح «گلیمبافت و تختبافت» یکی از انواع بافت منسوجات به ویژه از نوع گستردنی است. این شیوه بافت و محصول حاصل از آن، که با عنوان کلی «گلیم» معروفیت یافته است، اغلب در میان عشایر و روستاییان رایج است و قدیمیترین نمونه به‌دست آمده مربوط به دوره اشکانیان است. با توجه به کمبود تحقیقات تخصصی انجام گرفته در راستای شناخت این هنر ارزشمند، مسئله شناخت نقوش این گلیمها باعث ترغیب و افزایش کاربرد آنها در جهت حفظ میراث و صنایع دستی ایران خواهد شد. این تحقیق به دنبال بررسی نقوش گلیم در دو منطقه هرسین (استان کرمانشاه ) و ایلام که به عنوان قدیمیترین و مهمترین مناطق بافت گلیم در کشور و جهان هستند، میباشد. روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی میباشد و مطالب به شیوه کتابخانهای و میدانی گردآوری شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که نقوش شکل گرفته در گلیم این مناطق تحت‌تأثیر فنون بافندگی و محیط طبیعی آنهاست و این یکسانی منبع الهام به‌عنوان شباهتی در نقوش گلیم این مناطق میباشد. تفاوت نقوش گلیم این مناطق در این است که نقوش شکل گرفته در گلیم هرسین شامل طرحهای گوناگون هندسی انتزاعی برگرفته از محیط زندگی آنان است، حال آنکه نقوش گلیم در ایلام ، انعکاس باورهای ذهنی بافندگان در قالب نقوش واقعی از جمله طرحهای هندسی، گلدانی، لچک ترنج، تصویری و موزاییکی میباشد. اهداف پژوهش: 1. بررسی نقوش گلیم در دو منطقه هرسین و ایلام. 2. میزان تأثیرپذیری باورها یا منبع الهام نقوش استفاده شده در گلیمهای منطقه هرسین و ایلام. سؤالات پژوهش: 1. منبع الهام نقوش گلیم در این دو منطقه چیست؟ 2. شباهتها و تفاوت‌های نقوش گلیم دو منطقه هرسین و ایلام در چیست؟
)