مطالعه و تحلیل نقش‌مایه انسانی بر روی قطعه‌ای سفالی از تپه بلوچ نیشابور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای باستان شناسی پیش از تاریخ دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه غیرانتفاعی گلستان، گرگان، ایران

چکیده

آثار برجای مانده از گذشته­ بشر، تصویری نارسا از زوایای مادی و معنوی زندگی او ارائه می­دهد. بازسازی جنبه­های ایدئولوژیکی و اعتقادی جوامع باستان براساس بقایای مادی کاریست بس دشوار، و نیازمند رویکردهای تفسیری، توجه به بسترهای ایدئولوژیکی و فکری جوامع در مقیاس زمانی و مکانیِ خود و تجزیه و تحلیل همه جانبه داده­های مرتبط با این موضوعات است. از کاوش­های محوطه نوسنگی بلوچ در بخش غربی دشت نیشابور، قطعه سفالی با نقوش انسانی به‌دست آمده که با توجه به مقیاس زمانی و مکانی آن منحصربفرد است. اطلاعات ما از دوره نوسنگی در شمال شرق ایران، به‌ویژه خراسان، ناچیز است. شواهد به‌دست آمده از تپه بلوچ در زمینه تفکرات ایدئولوژیکی و بازسازی روند فکری جوامع نوسنگی در منطقه سفید باستان­شناسی کشور که تصویر نه چندان روشنی از تحولات فرهنگی آن در دوران پیش از تاریخ در دسترس است، حائز اهمیت است. از طرف دیگر، این نقش مایه منحصربه‌فردِ شناسایی شده بر روی قطعه سفالی مذکور و تجزیه و تحلیل آن به لحاظ سبک ترسیمی و جنبه­های شمایل نگاشتی در دوره نوسنگی مورد توجه است. در نوشتار پیش رو سعی بر آن است تا با نگاهی به بسترهای تاریخی- فرهنگی دوره نوسنگی در خراسانِ ایران و با تحلیل داده­های باستان­شناسی و قوم­شناسی و تحلیل مقایسه­ای و طبقه­بندی موضوعی نمونه­های مشابه این نقوش سفالی در خاور نزدیک، به اطلاعات مبسوطی از جنبه­های مادی و معنوی این اثر دست یافت.
اهداف پژوهش:
1.مطالعه تحلیلی- تطبیقی و طبقه­بندی نقش انسانی تپه بلوچ در بستر زمانی و مکانی.
2.استفاده از اطلاعات باستان­شناختی و داده­های قوم‌نگاری در راستای تبیین معنای مفهومی و ایدئولوژیکی نقش انسانی تپه بلوچ.
سؤالات پژوهش:
1. جنبه­های مادی و معنوی متصور از این نقوش انسانی در مقیاس زمانی دوره نوسنگی چیست؟
2. آیا این نقوش انسانی رقص مانند، تداوم سنت­های بومی- محلی در طی چندین هزار سال را نشان می­دهد؟
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study and analysis of the role of human factors on a piece of clay from Neishabur Baloch hill

نویسندگان [English]

  • Hadi Sabori 1
  • Reza Bolandi 2
1 PhD student in Prehistoric Archeology, Isfahan Art University, Isfahan, Iran.
2 Master's student, Department of Archeology, Golestan Non-Profit University, Gorgan, Iran
طلایی، حسن. (1379). باستان‌شناسی و هنر هزاره اول پ.م، تهران: انتشارات سمت.
گاراژیان، عمران. (1391). نیشابور قبل از شاپور، مقدمه­ای برای ترجمه فارسی، در ویلکینسون، چارلز، نیشابور: برخی از بناهای اوایل اسلام و تزیینات آن‌ها، ترجمه شده توسط باکئیان.ح، مشهد: انتشارات مرندیز.
ملک شهمیرزادی، صادق. (1382). ایران در پیش از تاریخ: باستان شناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی، تهران: معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی.
صبوری، هادی. (1392). "بررسی فرآیندهای پس از نهشت شدن محوطه فریزی دشت سبزوار"، پایان­نامه کارشناسی ارشد باستان­شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، منتشر نشده.
گاراژیان، عمران. (1387). "فرآیند گذار از فرهنگ­های مس-سنگی به دوره برنز در شرق شمالی ایران"، پایان­نامه دکتری تخصصی باستان‌شناسی پیش از تاریخ، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه باستان‌شناسی.
گاراژیان، عمران. b1387). "لایه نگاری در گمانه یک تپه برج نیشابور؛ رویکردی تفسیری"، مجله پیام باستان‌شناس، شماره دهم، صص18-1.
گاراژیان، عمران. (1390). "گزارش مقدماتی فصل اول گمانه زنی در تپه بلوچ نیشابور"، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی خراسان رضوی، منتشر نشده.
گاراژیان، عمران. (1391) "تغییر الگوها طی فرآیند انتقال از دوره مس سنگی به مفرغ در شرق شمالی ایران بر اساس مطالعات سفال"، در فهیمی، حمید و کریم علیزاده ، نامورنامه، یک جلد در بزرگداشت دکتر مسعود آذرنوش، تهران، گنجینه هنر، صص 609-  597.
 Ackerman, P. (1967). Symbol and Myth in Prehistoric Ceramic Ornament. A Survey of Persian Art 14:2914–2929. London and New York: Oxford University.
Collon, D. (2003). Dance in Ancient Mesopotamia,Source: Near Eastern Archaeology, Vol. 66, No. 3, Dance in the Ancient World (Sep., 2003), pp. 96-102.
 Dunn-Vaturi.A.E.(2003). Dancers in the Louvre: The Iranian and Cypriot Collections, Near Eastern Archaeology, Vol. 66, No. 3, Dance in the Ancient World (Sep., 2003), pp. 106-110.
Gabbay. U. (2003). Dance in Textual Sources from Ancient Mesopotamia, Near Eastern Archaeology, Vol. 66, No. 3, Dance in the Ancient World (Sep., 2003), pp. 103-105.
Garfinkel.Y. (2003). The Earliest Dancing Scence in The Near East, Near Eastern Archaeology,Vol. 66, No. 3,pp.84-104.
Garazhian O. (2013). Recent Excavations at Tapeh Baluch (Baluch Mound): a Neolithic Site in
 Neyshabur Plain, NE Iran. Neo-Lithics 2/12: 20-31.
Garfinkel.Y.(2003). Dancing at the dawn of agriculture, University of Texas Press, First edition.
Garstang, J., W. J. (1937). Phythian-Adams, and V. Seton-Williams. 1937. Third Report on the Excavations at Sakji-Geuzi 1908–1911. Liverpool Annals of Archaeology and Anthropology 24:119–140.
 Mellaart. (1963). Excavations at Catal Huyuk, 1962: Second Preliminary Report.Anatolian Studies 13:43–103.
Tobler, A. J. (1950). Excavations at Tepe Gawra, Vol. II. Philadelphia: University of Pennsylvania.