استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
چکیده
مضامین موجود در نقاشی‌ها در هر دورۀ تاریخی ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ عامه دارند و افسانه‌ها و اعتقادات مردم نقش به‌سزایی در شکلگیری آنها داشته‌اند. دورۀ قاجار یکی از ادوار تاریخی ایران است که نقاشی‌های زیادی از آن برجای مانده است. بخشی از نقاشی‌های سنتی دورۀ قاجار در استان مازندران موجود است. بررسی مضامین این نقاشی‌ها می‌تواند گوشه‌ای از فرهنگ ایران را آشکار سازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیل و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی به رشته تحریر درآمده است. تأثیرپذیری نقوش از تحولات و رخدادهای دورۀ قاجار ازجمله رواج تعزیه در ایران، استفاده از صنعت چاپ سنگی در تولید نسخ ادبی چاپی و گسترش ادبیات و هنر عامه، مسئله‌ای است که این پژوهش دنبال می‌کند. موضوع کلیدی در این مقاله، مسأله بررسی نقش قصص با چگونگی خلق آثار هنری با این مضامین و ارتباط آنها با هویت هنر مازندران در دوره قاجار می‌باشند. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که داستان معراج پیامبر و سلیمان نبی، از مجموعه داستان‌های قصص‌الانبیاء است که مکرر در بناهای شهر مازندران به تصویر کشیده شده‌اند. شکلگیری بنای مذهبی به‌عنوان مکانی جهت برگزاری تعزیه و مراسم مذهبی از دوران قاجار بوده است. وقایع سیاسی دورۀ قاجار و اعتقادات مذهبی مردم، نقش برجسته‌ای در شکلگیری هویت این منطقه داشته و باعث حفظ و تقویت انسجام مردم این منطقه از ادوار گذشته تا به امروز بوده‌اند. اهداف پژوهش:
واکاوی جایگاه مضامین قرآنی و دینی در نقاشی سنتی دورۀ قاجار در مازندران. بررسی ارتباط باورهای عامیانه و فضای مذهبی دورۀ قاجار در مضامین نقاشی‌های سنتی این دوره.
سؤالات پژوهش:
قصص قرآنی و مضامین دینی چه جایگاهی در نقاشی‌های سنتی دورۀ قاجار در مازندران دارند؟ باورهای عامیانه و فضای مذهبی دورۀ قاجار در مضامین نقاشی‌های سنتی این دورۀ چه نقاشی داشته است؟
)